‘Το Ζαγόρι είναι γραφή δύσκολη, δεν προσφέρεται για ερμηνείες πρόχειρες. Για να καταλάβεις πρέπει να το δεις από πολλές μεριές. Χρειάζεται ν’ ανεβείς στις βουνοκορφές του, ν’ αφήσεις το μάτι να πλανηθεί στην άπλα του ορίζοντα, κάπου θ’ αγγίξει και τη γαλάζια θάλασσα, για να προσδιορίσεις έτσι το γεωγραφικό στίγμα και τα περιγράμματα της μορφής του, διαφορετικά κάθε φορά που αλλάζεις σκοπιά θεώρησης. Να περπατήσεις ύστερα στους βατούς δρόμους και να σκαρφαλώσεις σ’ απόκρημνες πλαγιές, να γευτείς τις κρυφές χαρές της παρθένας φύσης, σπάνια απόλαυση στην εποχή μας. Να σεργιανίσεις στα έρημα καλντερίμια των χωριών του, με συντροφιά τις μνήμες των ανθρώπων, για να πιάσεις τον παλμό μιας εποχής που χάθηκε, χωρίς ελπίδα επιστροφής. Να καταδυθείς στα έγκατα της έγκατα της ιστορίας για ν’ ανασύρεις απ’ εκεί θησαυρούς αρίφνητους – τι σοφία, τι παιδεία, τι μορφές πολιτισμού και κανόνες ζωής, ατομικής και ομαδικής, μένουν ακόμα εκεί, καταχωνιασμένοι – και ν’ αφουγκραστείς τις μυστικές κλήσεις της γης που κρατούσε κοντά της, σε παλιούς καιρούς τους ανθρώπους δεμένες μαζί της ως θάνατο, έτσι που να ξεκινούν από τα πέρατα του κόσμου για ν’ αναπάψουν το κορμί τους στην αγκαλιά της.’
Ι. Ν. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ
Ζαγόρι. Δοκίμιο Ανθρωπογεωγραφίας
ΖΑΓΟΡΙΣΙΩΝ ΒΙΟΣ. Ριζάρειον Ίδρυμα
